ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΕ ΑΡΧΑΙΟΠΛΗΚΤΟΥΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΕΣ

ΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΝΔΙΑΣ  

"Πουθενά αλλού η τάσις της φιλοσοφίας δεν ήτο
τόσον ζωηρά, όσον εις τας Ινδίας". 

            
* Βλ.
Will Durant, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού.  

                Πραγματικά,
ίσως δεν υπάρχει άλλος λαός στον κόσμο με τόσο έντονο φιλοσοφικό πνεύμα όσο ο
λαός της Ινδίας. Και μάλιστα η φιλοσοφική του στάση δεν εκφράζεται μόνο με μια
θεωρητική και διανοητική απασχόληση με τα φιλοσοφικά θέματα, αλλά και με μία
πρακτική στάση, με έναν τρόπο ζωής…

          
Ο χώρος της ινδικής φιλοσοφίας καλύπτει ένα τεράστιο φάσμα τόσο μέσα στο χρόνο
όσο και στους τρόπους έκφρασης. Έτσι θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια
σκιαγράφηση και κατόπιν εξαρτάται από τον καθένα αναγνώστη να ανατρέξει και σε
άλλες πηγές που ασχολούνται με το θέμα όσο και στα ίδια τα ινδικά
κείμενα-βάσεις που μπορεί να βρει. Καταρχήν να επισημάνουμε ότι η ινδική
φιλοσοφία έχει την τιμή να θεωρείται ως η αρχαιότερη στον κόσμο. Ίσως η
ελληνική φιλοσοφία να έχει γίνει περισσότερο γνωστή και να έχει επηρεάσει
περισσότερο τη Δύση, αλλά υπάρχουν ινδικά φιλοσοφικά κείμενα (Ουπανισάδ)
αρχαιότερα από οποιοδήποτε γνωστό κείμενο ελληνικής φιλοσοφίας. Άλλωστε είναι
γνωστό ότι ο Πυθαγόρας, ο μεγαλύτερος πρωτοπόρος της φιλοσοφίας στη
Δύση, μαθήτευσε στην Ινδία. Επίσης έχει επισημανθεί η ομοιότητα της πλατωνικής
φιλοσοφίας με την ινδική -και κυρίως με τις Ουπανισάδ- καθώς και της φιλοσοφίας
του Πλωτίνου ο οποίος, επίσης χωρίς αποτέλεσμα, προσπάθησε να φτάσει
στην Ινδία. Ένα ακόμη σημαντικό και μυστηριώδες πρόσωπο ταξίδεψε και διδάχτηκε
στην Ινδία. Πρόκειται για τον Απολλώνιο τον Τυανέα, η ζωή και η δράση του
οποίου μοιάζει με των Ινδών φιλοσόφων...  

          
Όμως ας ξεκινήσουμε με την πηγή και την αφετηρία της ινδικής φιλοσοφίας:
πρόκειται για τις Βέδες (ΣΗΜΕΙΩΣΙ:
Γύρω στο 1500 π. Χ. γράφτηκαν, όταν δηλαδή ο Θεός έδινε τις 10 εντολές στον
Μωυσή, «ο Διάβολος έδινε τις Βέδες στους Ινδούς») τα αρχαιότερα και τα
μεγαλύτερα θρησκευτικά κείμενα της Ινδίας …

           θα
προχωρήσουμε στην παρουσίαση των κυριότερων ινδικών φιλοσοφικών συστημάτων. …

 Το
σύστημα Nyaya Πρόκειται
για ένα σύστημα Λογικής.    Εξετάζει τις μεθόδους με τις οποίες ο
άνθρωπος μπορεί να    φτάσει στην ορθή γνώση μέσω των σωστών
συλλογισμών,    απορρίπτοντας τους λανθασμένους. Μοιάζει πολύ με την
   αριστοτελική φιλοσοφία (κυρίως τη Λογική) και είχε κάποια επίδραση
στην ινδική σκέψη όπως ο Αριστοτέλης στη    Δύση. Έδωσε στα διάφορα
άλλα φιλοσοφικά συστήματα ένα    εργαλείο για να διατυπώσουν τις
απόψεις τους και τα    επιχειρήματά τους. Άλλωστε η ίδια η λέξη
Νυάγια σημαίνει    "επιχείρημα". …Εκ πρώτης όψεως θα έλεγε
κανείς ότι το σύστημα αυτό διοχετεύει τον ορθό τρόπο σκέψης και έκθεσης λογικών
συμπερασμάτων. Όμως στόχος του είναι, όπως και όλων των φιλοσοφικών συστημάτων
της Ινδίας, η λύτρωση του ανθρώπου από την άγνοια και το ψέμα όπου βρίσκεται
βυθισμένος. Είναι ένα αναλυτικό σύστημα φιλοσοφίας το οποίο δίνει απαντήσεις σε
γνωσιολογικά, ορθολογικά και θεολογικά προβλήματα. Εκτός από την αριστοτελική
λογική που συναντούμε σ' αυτό το σύστημα, μπορούμε να πούμε ότι είναι πρόδρομος
και του πραγματισμού του Ουίλιαμ Τζέιμς καθώς και της Σημειωτικής που βρίσκεται
σε εξέλιξη στις μέρες μας.

Το σύστημα Βεσεσίκα (Vaishesika)  Πρόκειται για ένα κοσμολογικό φιλοσοφικό
σύστημα. Μας θυμίζει τις αντιλήψεις του Δημόκριτου και του Λεύκιππου
στην αρχαία Ελλάδα….

. Θέμα του
Βεσεσίκα είναι η κοσμολογία, το τι είναι και από τι αποτελείται ο κόσμος και
εκθέτει τη λεγόμενη ατομική θεωρία, όπως θα λέγαμε σήμερα. Δηλαδή, ότι ο κόσμος
αποτελείται από τα άτομα τα οποία είναι οι έσχατες αρχές στις οποίες μπορούμε
να φτάσουμε. Από τους συνδυασμούς των ατόμων προέρχονται τα στοιχεία Γη, Νερό,
Φωτιά και Αέρας και δημιουργείται ο κόσμος. Μπορούμε να πούμε ότι κάτω από την
περιπλοκότητα του κόσμου, αυτό το σύστημα ωθεί τον ανθρώπινο νου να διαισθανθεί
την ύπαρξη μιας μοναδικής αιώνιας ουσίας. Οι πολύ απλές ουσίες είναι αιώνιες,
οι σύνθετες είναι πρόσκαιρες. Η σύνθεση και κατ' επέκτασιν η ύπαρξη του
σύμπαντος και η διάλυση διαδέχονται η μία την άλλη αέναα. 

…Έτσι, μέσω
αυτού του συστήματος θυμόμαστε, εκτός από τους "ατομικούς"
φιλοσόφους, και τον "Τίμαιο" του Πλάτωνα με την κοσμολογία που
περιέχει. Η Ψυχή και το Πνεύμα αναφέρονται στις ανώτερες αρχές του ανθρώπου και
ο Χώρος και ο Χρόνος στο Σύμπαν.  

          
Όταν τα άτομα βρίσκονται σε διάλυση ωθούνται ξανά στην ένωση και στη δημιουργία
εξαιτίας μιας εσώτερης δύναμης που διαπερνά τα πάντα …

Το σύστημα Βεδάντα

            Πρόκειται
για το σημαντικότερο φιλοσοφικό σύστημα της Ινδίας, που πηγάζει από τις
Ουπανισάδ. Βασίζεται στη Βεδάντα …

έχουμε τρεις
σχολές της Βεδάντα: του Δυισμού (Ντβάιτα Βεδάντα), του Σχετικού Μη Δυισμού
(Βισισταντβάιντα Βεδάντα) και του απόλυτου Μη Δυισμού (Αντβάιντα Βεδάντα).
Σύμφωνα λοιπόν με αυτή τη φιλοσοφία, τα πάντα είναι μία και μοναδική ουσία:
το Βράχμαν.(ΣΗΜΕΙΩΣΙ: ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΗΜΩΝ
ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΕΛΕΓΑΝ: «ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ», ΤΙ ΣΥΜΠΤΩΣΙ!!!) …Η πολλαπλότητα και η
φαινομενικότητα οφείλονται στην περιορισμένη μας αντίληψη που μας εμποδίζει να
διακρίνουμε την ενότητα πίσω από την πολλαπλότητα. Κύριος αίτιος για την
περιορισμένη αντίληψη είναι η άγνοια, την οποία πρέπει να καταπολεμά ο
άνθρωπος. …

          
Οι Υλιστές (Τσαρβάκας)

            Μέσα
στη μεγάλη ποικιλία των φιλοσοφικών σχολών της Ινδίας υπάρχει και μία ομάδα
υλιστών άθεων και σκεπτικιστών. Δεν έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ινδική σκέψη.
Θα λέγαμε ότι ήταν περιθωριακές μορφές σκέψης που αρνούνταν την ιερότητα των
Βεδών, την ύπαρξη Θεού, Ψυχής και άλλων ανώτερων κόσμων ή αρχών όπως π.χ. του
πέμπτου στοιχείου, του αιθέρα. Γι' αυτούς υπάρχει μόνο ο υλικός κόσμος και η
ανθρώπινη ζωή τελειώνει με το θάνατο με τον οποίο το σώμα διαλύεται στα
"εξ ων συνετέθη".  

          
Η υλιστική σχολή φαίνεται ότι υπήρχε από αρκετά παλιά και εξακολούθησε να
υπάρχει μέχρι τις μέρες του Μ. Αλεξάνδρου. Μάλιστα ο σκεπτικισμός τους
αντανακλάται στη σχολή του Πύρρωνα του Σκεπτικού μετά, στην Ελλάδα.
Υπήρχαν οι "Ναστίκα", οι αρνητές, οι μηδενιστές, οι οποίοι τα
απέρριπταν όλα εκτός από την ήρεμη ζωή, και οι "Παριμπατζάκα", οι
περιπλανώμενοι, οι οποίοι περιφέρονταν στη χώρα και προσπαθούσαν με δεξιοτεχνία
να νικήσουν στις διάφορες συζητήσεις όπου επιχειρούσαν να αποδείξουν ότι δεν
υπάρχει Θεός, Ψυχή κ.τ.λ.  Μάλιστα υποστήριζαν ότι μπορούν να αποδείξουν
και να αρνηθούν οτιδήποτε, παρόμοια με τους σοφιστές στην Αρχαία
Αθήνα.  Πρόσφεραν όμως και θετικά στοιχεία: υποβοήθησαν την ανάπτυξη
κριτικού πνεύματος απέναντι στον τυπικισμό …

            Η
φιλοσοφική σκέψη λοιπόν άκμασε στην Ινδία πρωτύτερα και περισσότερο από
οποιαδήποτε άλλη χώρα. …Με την κυριαρχία της Ινδίας από τους Άγγλους, η ινδική
σκέψη γίνεται γνωστή στη Δύση και πολλοί Ευρωπαίοι φιλόσοφοι και διανοητές
εκφράζουν με αμεσότητα το θαυμασμό τους στη φιλοσοφική σκέψη της Ινδίας, ενώ η
επίδραση της ινδικής φιλοσοφίας στο έργο τους είναι μεγάλη. Ενδεικτικά αναφέρουμε
τους Φίχτε, Σοπενχάουερ, Σέλινγκ, Μπέρξον, Καίσερλινγκ και τους Θεοσοφιστές.
Οι τελευταίοι με τη μεγάλη προσωπικότητα της Έλενα Πέτροβνα Μπλαβάτσκι
στην αρχή και της Αννι Μπέζαντ αργότερα έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην
αναγέννηση της Ινδίας και στην επανάσταση κατά των Άγγλων, της οποίας ηγήθηκε
τελικά η μεγάλη μορφή του Γκάντι. …

http://www.esoterica.gr/articles/eastern/india_phil/filsyst.htm